Ekologiczna żywność stanowi specyficzną kategorię artykułów spożywczych, która jest objęta ścisłym regulacjom prawnym zarówno w Europie, jak i Stanach Zjednoczonych. Głównym dokumentem regulującym tę dziedzinę w Unii Europejskiej jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych, które obowiązuje od stycznia 2022 roku. Po drugiej stronie Atlantyku nadzór za normowanie tego sektora spoczywa na Departamencie Rolnictwa Stanów Zjednoczonych, który ustanowił całościowy system certyfikacji USDA Organic.
Definicja żywności ekologicznej wykracza daleko poza proste stwierdzenie, że produkty te powstają bez syntetycznych środków ochrony roślin. Wedle z unijnymi regulacjami, produkt może nosić nazwę ekologiczny tylko wtedy, gdy zawiera co najmniej dziewięćdziesiąt pięć procent składników pochodzących z rolnictwa ekologicznego. Amerykańskie standardy USDA przyjmują taki sam próg, choć ustanawiają również kategorię produktów oznaczonych jako „made with organic”, które muszą zawierać minimum siedemdziesiąt procent organicznych składników, lecz nie mogą używać oficjalnej pieczęci USDA organic.
Naturalne podstawy produkcji ekologicznej opierają się na kilku fundamentalnych zasadach agrotechnicznych. Rolnicy ekologiczni muszą stosować zmianowanie upraw, co oznacza naprzemienne zmienianie rodzaju roślin uprawianych na tym samym polu. Ta praktyka zapobiega wyjałowieniu gleby i naturalnie redukuje występowanie szkodników. Zamiast syntetycznych nawozów, gospodarstwa ekologiczne wykorzystują kompost, rośliny motylkowate oraz naturalne preparaty dopuszczone przez właściwe instytucje certyfikujące.
Hodowla zwierząt w systemie ekologicznym różni się zasadniczo od konwencjonalnej produkcji zwierzęcej. Zwierzęta muszą mieć dostęp do terenów zewnętrznych przez odpowiednią część roku, a ich dieta ma się opierać na paszach ekologicznych. Unijne przepisy zakazują rutynowego stosowania antybiotyków jako środków profilaktycznych, dopuszczając ich użycie wyłącznie w sytuacjach faktycznej choroby. Amerykańskie normy stosują zbieżne podejście, wymagając przestrzegania okresu karencji po zastosowaniu leków weterynaryjnych.
Kontrola jakości i certyfikacja reprezentują nieodzowny element systemu żywności ekologicznej. W Unii Europejskiej każde gospodarstwo wytwarzające żywność ekologiczną musi być zarejestrowane i kontrolowane przez akredytowane jednostki certyfikujące minimum raz w roku. Kontrolerzy sprawdzają nie tylko przestrzeganie zasad uprawy, ale również prowadzenie odpowiedniej dokumentacji, magazynowanie produktów oraz separację od konwencjonalnych upraw. W Stanach Zjednoczonych funkcję tę spełniają jednostki certyfikujące akredytowane przez USDA, które przeprowadzają analogiczne inspekcje zgodnie z National Organic Program.
Oznakowanie produktów ekologicznych jest objęte szczegółowym wymaganiom prawnym. W Europie obowiązkowe jest umieszczenie unijnego logo ekologicznego w postaci zielonego liścia złożonego z gwiazdek, a także wskazanie miejsca pochodzenia surowców. Logo to może znaleźć się wyłącznie na produktach spełniających wszystkie wymogi rozporządzenia. Amerykańskie oznakowanie stosuje charakterystyczną pieczęć USDA Organic, którą mogą otrzymać tylko artykuły posiadające minimum dziewięćdziesiąt pięć procent ekologicznych składników.
Aspekt glebowy produkcji ekologicznej wymaga na osobną uwagę. Rolnictwo ekologiczne skupia się na budowaniu żyzności gleby poprzez podnoszenie zawartości substancji organicznej. Gleba postrzegana jest nie jako martwy substrat, ale jako żywy organizm pełen bakterii, grzybów i innych form życia, które współpracują z korzeniami roślin. Ta filozofia kieruje do stosowania technik takich jak okrywanie, kompostowanie oraz uprawa roślin wzbogacających strukturę gleby.
Przetwarzanie żywności ekologicznej również jest objęte restrykcyjnym zasadom. Dopuszczone są tylko konkretne dodatki konserwujące i metody obróbki, które zostały zatwierdzone przez właściwe organy regulacyjne. Europejskie przepisy zawierają szczegółową listę dopuszczonych składników dodatkowych, która jest dużo krótsza niż ta obowiązująca w konwencjonalnym przetwórstwie spożywczym. Zakazane są między innymi sztuczne koloranty, aromaty oraz większość stabilizatorów.
JedzEko – Ekologiczna Żywność
Różnice między europejskim a amerykańskim systemem certyfikacji, choć niewielkie, mają ważne znaczenie dla międzynarodowego handlu. Unia Europejska i Stany Zjednoczone ustanowiły umowę o wzajemnym uznawaniu standardów ekologicznych, co oznacza, że produkty poświadczone w jednym regionie mogą być oferowane jako ekologiczne w drugim bez dodatkowej certyfikacji. Nie wszystkie kraje trzecie korzystają z takiego uznania, co komplikuje import produktów ekologicznych z innych regionów świata.
Naturalny charakter żywności ekologicznej wyraża się także w zakazie stosowania organizmów modyfikowanych genetycznie. Zarówno europejskie, jak i transatlantyckie regulacje wyraźnie zakazują wykorzystywania GMO w produkcji ekologicznej, co dotyczy nie tylko same rośliny, ale również pasze dla zwierząt oraz składniki przetworzonych produktów. Ta zasada nakłada wzmożonej czujności w krajach, gdzie uprawa GMO jest rozpowszechniona, aby uniknąć przypadkowego skażenia ekologicznych upraw.
